İordaniya–İraq münasibətləri
| İordaniya—İraq münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
İordaniya—İraq münasibətləri — İraq və İordaniya arasında iki tərəfli diplomatik münasibətlər. Ölkələr arasındakı dövlət sərhədinin uzunluğu 179 km-dir[1].
Tarix
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tarixən bu dövlətlərdə Haşimilər sülaləsinin nümayəndələri hakimiyyətdə olmuşlar. Bu müddət ərzində ölkələr arasındakı münasibətlər hökmdarların ailə əlaqələrindən qaynaqlanan çox yüksək səviyyədə olmuşdur. 1958-ci ildə İraqda inqilab baş verir. İlk "suveren respublika hökumətinə" "Azad Zabitlər" təşkilatının rəsmi lideri 44 yaşlı briqada generalı Əbdül-Kərim Qasim rəhbərlik edir. Onun müavini "Azad Zabitlər" təşkilatının millətçi qanadının başçısı 37 yaşlı Əbül Salam Arif olur. Hərbi orqanlar monarxiya ünsürlərinə qarşı repressiyaları başladır. Qasımov zindanlarında çox sayda şəxs və Haşimi monarxiya tərəfdarları öldürülür. Monarxiya rejiminin görkəmli xadimləri həbsxanaya atılır - Kral Hərbi Kəşfiyyatının başçısı general Əhməd Mare, general Vifik Arif və başqaları. Bu İordaniyanın şərq qonşusu ilə əlaqələrini pozmasına gətirib çıxarır[2]. 1979-cu ildə İraq Ərəb dünyasında müttəfiq axtaran Prezident Səddam Hüseyn hakimiyyətə gəldikdən sonra İordaniya ilə keçmiş münasibətlərini bərpa etmək təşəbbüsü ilə çıxış edir. Belə bir ittifaqın iqtisadi faydaları İordaniyalılar üçün vacib idi. Çünki İraq ona iqtisadi dəstək verə bilər və krallığın çox ehtiyac duyduğu neft tədarükünü həyata keçirə bilərdi. 1980-ci ildə İraq hərbi qüvvələri İranı işğal edir və İordaniya Kralı Hüseyin ibn Talal dərhal İraqın İrandakı İslamçı rejimə qarşı müharibədə onu dəstəkləyir. Haşimilər Krallığı İranı ərəb ölkələrinin əhalisi arasında İslamçı fikirlərin yayılması üçün potensial bir təhlükə kimi qiymətləndirir. İran-İraq müharibəsi boyunca İordaniya İraqı siyasi və iqtisadi cəhətdən dəstəkləyir. Bu müharibənin səkkiz ili ərzində İraq silahlı qüvvələrini təmin etmək üçün İordaniyanın Aqaba limanından quru yük yolları çəkilir. İordaniya da İraqdan nefti bazar dəyərindən xeyli aşağı qiymətlərlə alır[3][2]. 1991-ci ildə İraqın Küveytə işğalı zamanı İordaniya bitərəf bir mövqe tutur və bu da digər müttəfiqi Səudiyyə Ərəbistanı arasında ciddi qıcıq yaradır. 1995-ci ilin avqustunda İordaniya iki iraqlı qaçqına siyasi sığınacaq verir. Bu da İraqla münasibətlərin pisləşməsinə səbəb olur. Qərb ölkələri İordaniyanın İraqa qarşı siyasətindəki dəyişikliyi Səddam Hüseyni daha da təcrid etmə siyasətinin bir hissəsi kimi qiymətləndirir. Ancaq eyni zamanda İordaniya Səddam Hüseyn rejiminə qarşı sanksiya siyasətinə qoşulmur. Üstəlik bu ölkə ilə iqtisadi qarşılıqlı əlaqələr qurmağa davam edir. 2003-cü ildə Səddam Hüseyn devrilir və İordaniya İraqdan aldığı əhəmiyyətli neft subsidiyalarını itir[4].
2011-ci ildə İraqda vətəndaş müharibəsi başlayır, İordaniya hökuməti İraqın hazırkı rəhbərliyinə siyasi dəstək verir və bu ölkədən olan qaçqınları öz ərazilərində yerləşdirir[5][6][7].
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". 2020-10-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.
- ↑ 1 2 "Jordan and Iraq: Between Cooperation and Crisis". usip.org. 8 May 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 August 2008.
- ↑ "JORDAN IN THE 1980s". 2021-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.
- ↑ "Архивированная копия". 2017-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-05.
- ↑ "JORDAN: Refugees from Iraq resettled". 2015-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.
- ↑ "Relations sour between Jordan and Iraq | News | Al Jazeera". 2017-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.
- ↑ "the economist". 2016-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.